Dropulli në kohë dhe në hapësisrë
Pas shkatërimeve të një pasnjëshëm në shekuj në Dropull, për Dropullin mbeten dy emra, një si titull metropol “ Dhrinopoleos” dhe një tjetër “ Dheropoli” si emër krahinë. Emri i parë eshtë i përdorshëm dhe i njohur në rrethe kishtare, ndërsa i dzti eshtë i njohur tek rrethet e gjerat popullore. Te dya emrat nga ana semasiolpgjike kanmë të njejtin kuptim qztet me lisa. Ndyshimi midis tyre qendron vetëm nga an e formës fonetike. Emri i parë eshtë në gjuhën e pastër greke, ndërsa i dzti eshtë në gjuhën popuullore, e cila eshtë mbartës autentik i identitetit kombëtar. Këto forma fonetike e gjejmë tek brezat e vjetër dhe tek shumë kengë popullore si: “Ne fushën e Dropullit” si dhe “Moj Dropullite”.
Siç shikojmë kemi të bejmë me dz forma fonetike (te së njejtës fjale) e një sinonim të plotë. Dike patur parasysh se gjuha e pastër greke ishte gjuha zyrtare e kishes, arijmë në përfundimin se kemi të bëjmë me një përshtajte nga gjuha popullore në gjuhë të pastër zyrtare kishtare të fjalës “Dheropoli” dhe “Dhrinupoleos” .
Duke u nisur nga forma fonetike popullore e dhenë dhe duke patur parasysh zhvillimin fonetik që ka pësuar kjo fjal[ konstatojmë se eshtë një fjalë e përberë ku fillimisht eshtë formuar nga tema e parë të gjuhës se lashtë greke, e djalektit dorik.(Dhendhro) që do të thotë “lis” plus temës së dztë po nga gjuha e lashtë greke “polis” që do të thotë qytet.
Kështu forma e parë fonetike e kesaj fjale të përberë ishte “Dhendhropolis” por fjalët nuk mbeten të ps ndryshuara. Siç u formua fillimisht, por gjatë kohës ndryshojnë formë për të lehtesuar shqiptimin e tyre por jo në bazë të deshirë se cilit, por në bazë të ligjeve të brendshme që veprjojnë në njlë gjuhë. Këto ndryshimi quhen ndyshime fonetike. Që nga forma e parë fonetike “Dhendhropolis” deri në formën e sotme fonetike “Dheropoli” vemë re këta ndryshime: Ndryshimi i parë që vemë re eshtë renia e njërit nga të dyja bashkëtingelloreve të njejtë të dz rrakjeve fqinjë.
Në fjalën qe u formua fillimisht “Dhendhropoli” kanë dy bashkëtingellore (dh) kështu njeri bie, dhe perftohet forma fonetike “Dheropoli” n-ja hundore zakonisht ku ngendet para të lengëta l, r dhe perftohet forma fonetike “Dheropoli” . Dhe se fundi për hyre te sinkopes ku një zanore e shkurtër midis dz bashkëtingelloreve këtu bie “e-ja” dha nga “Dheropoli” përftohet “Dheropoli” . Duke patur parasysh intenerarin e studimeve fonetike e emrit të krahinës që ka pësuar në ndërgjegjen popullore në bazë të ligjeve qe veprojnë në gjuhën greke arijmë në përfuntimin se ky vënd banohej nga banoret që nga lshtësia deri me sot nga Grekër.
TRADITA
Sshummica e historianeve bie dakort se jo vetëm Ambrakia , pior edhe vende te tjera të epirit ishin qendra të Dhriopeve. Sipas tyre Dhriopet kanë jetuar në kohërat parahistorike në një epokë por nuk ka deshmi të shkruara, por krijojmë një ide plër ata nga informacionet qe kemi nga traditat si dhe nga gjetje arkeologjike. Tradita thotë se kryeqendra quhejn “Dhris” ose “Dhriopolis” dhe ishte me e lashta por në vënd të pa caktuar. Rreth e rotull krahinës se dropullit ruhen akoma sot disa toponime që etimologjikisht vijnë nga fjala “Dhris” = lis, si fshatrat: Dhroviani, Dhuviani, mali i Dhriano dhe disa mbetje te epokës parahistorike.
Shumë historian bien dakort me zbritjen e fiseve Dorike, nuk kanë ikur të gjithë hriopët në jug por shumë prej tyre u asmililuan nga Dorët dhe përbën një popull me një gjuhë (greqishten) djalektin dorik të greqishtes të grupit veriperendimor. Këtë pikëpamje e vërtrtpjnë ruajtja në ndergjegjen popullore emri i krahinës Dheropolui dhe shumë fjalë të djalektit dorik në djalektin Dropollit diçka qe bën të szupozojmë se n[ atë epokë si gjithmonë mbizotëron shumica në djalektin e tyre. Dhe nga Dorjat, Dhriopoli u përshtat në Dhendhropoli. Sipas Kristaqit Tolit ne artikullin e tij “Kronika e Gjirokastrës” (permbledhje dhe konkluzione në gazetën “llaiko vima”) thotë se të moshuarit t e Dropullit pohojnë se Dheropoli me përpara quhej dhe “Dhendropoli”. Diçka te tillë e kam degjuar dhe vet unë nga një të moshuari në Goricë i cili tha. Ketu ishte “Dhendhropoli”
Ku shtrihet Dhendhropoli.
Nga shumë të moshuarit të Dropullit të sipërm kam degjuar mbiquajn Dropullin e poshtme “Dhendhropoli” dhe banoret e saj “Dhendhropolites” diçka që do të thotë se në rrethet e ngushta përjashtojnë veten e tzre nga ky emërtim. Por ky emertim bëhet plotesishtë e pranueshme nga banoret e Dropulluit të Poshtëm, ky emertim nukl i jipet krahut përballë të krahinës qe e emërtojnë “Mavri Riza” Rreze e Zezë . Kështu duke patur parasysh ndergjegje popullore , vëndodhja e ketij qyteti qe i dha emrin gjithë luginës, kufizohet në zonën e Dropullit të Poshtëm dhe në fshatin Goricë ruhen akoma dhe sot rrenoja e qytetit helenik në këtë zonë. Akoma ndërgjegja popullore na bën të njohur se ky qytet eshtë shkatëruar nga themelet nga Pomakët nga Emilio Pavllo bashkë me 70 qytetet te tjera te Epirit.
Banoret e Dropullit ne lashtesi
Shumë studiues dhe historian në Dropullin e sotme sakt përcaktojnë vendodhjen e fisit të Atindaneve sepse rrotull saj në krahinat fqinjë banonin fise të tjera epirote si, Dodonet qqe shtrihej në luginen e Ellopisë, Molosët në ultësirën e Janinës, Paravjet në Konicë, Kaonët në Theologun e sotëm Vargut. Timfejt dhe Orestetnë zonën ne kufi me Maqedoninë. Kështu i vetmi vënd bosh mbetet për të vendosur Atindanët mbetet Dropulli.
Diçka qe njëjtësohetme referimet e shkrimtareve të lashtë, të cilët herë e përshijnë në zoterimin e Molosove dhe herë në zoterimin e Kaoneve, diçka qe do të thotë se atidanët ndodheshin midis tyre. Ky motivim nuk lejon asnjë hapësirë për keqinterpretim. Orikumi; Kaonia arinin në Dodon. Në veri siopas referimit të Likofinit (106) Argjiret etnos Epirot deri në Timeo dhe Theon dhe Likofon. Ndërsa Stefan Bizandio arin në përfundimin se ata banor janë afër luginave të maleve Qeravnia. Me këetë tezë janë dakort Leake dhe Pajakowski, se Gjirokastra lidhet me fisin Argjirejve.
Atintanajt fis Dorik
Megjithëse faktet janë të pakta por janë kokëforta dhe kembëngulin se Atintanët janë fis Dorik i cili i përketë bashkëkombesisë Greke. Emrat të pakta njerezish qe janë rruajtur deri me sot si: Aidhoneas, në “Kronikën e Dhriopeve” mbreti i Aidhonisë që njejtësoheet me krahinën e Dropullit të Sipërm dhe emri i gruas se tij Persefoni. Emri i mbretit të Atindanajve në shek. III p.k Kleonahos Atindaneas qe eshtë hasur në një mbishkrim në Pasoron. Mbarësa durike (-as) e ketyre emrave vertetojnë origjinën e tyre dorike. Mbaresa (-an) që e hasin në emrin e fisit Antind-an. Vula qeramike në formë monedhe qe eshtë gjetur në Antigone e cila përmban mbiskrim Dorik me gervishje “Stratov” domëthenë e Stratit.
Këta fakte na deshmojnë se Atindanët flisnin djalektin Dorik. Gjetje te ndryshme arkeologjike qe janë gjetur ne teritorin tonë qoftë dhe rastesisht sepse kerkimet arkeologjike ne teritorin tonë janë sporadike dhe të drejtuara dhe gjetjet arkeologjike mbahen në qendren arkeologjike të Tiranës si, fragmente arkitektonike të kolonave te stilit dorik gjeden të shperndara andej – ketej në vende arkeologjike te teritorit tonë. Paraqitja me gërvishje të zjarrit (emblem dorik) në një fragment ene qeramike cila eshtë gjetur rastesisht në fshatin Selo. Këeto deshmi gjuhësore dhe arkeologjike vertetojnë se Atindanët ishin fis dorik të bashkëkoslësisë Greke.
Dropollitet pas ardhet të Atindanasve
Shumë fjalë dhe shumë mbetje gjuhësore të djalektit Dorik qe rruhen akoma sot në dialektin Dropullit si dhendhro në vend të dhris = (lis) vallanidhja ne vend te vellanidhjas = (lis i butë) ega në vend të gidha = (dhi) emër vendi “melani” eshtë fjalë dorike qe do të thotë i zi etj. Parafjala “za” në vend të “dhja” që do të thotë (gjitha) qe e hasin në fjalë të përbëra dhe në emra vendësh të gjuhës se perditshmetë shtresave të ulta të brezi i moshuar si: zarkullo = za+arku+ullo e pi me një herë. Zallaho = z+ ll+ aho = shumë zhurmë, zhao nga dorishtja e lashtë zo = jetpj. Mbaresa e lashtë dorike “-ates” qe e shohim në emra fshatrash të zonës si: Sharates , Jergucates, Zervates, Bularates etj. Gjithashtu formimi i gjinores numri i njejes akoma dhe sot të emrave të përveçem me mbarën dorike “ a “ p.sh Tu Andrea dhe jo tu Andreu. Te gjitha këta fakte tregojnë se dropollitet janë pas ardhës të Atindaneve.
